طراحی بشکه ترافیکی یا مانع ایمنی ترافیکی بگونه ای انجام شده است که در زمان برخورد خودرو با آن ، موجب شده تا ضربه را دمپ کرده و حداقل آسیب و خسارت ممکنه به خودرو و همچنین سر نشین آن انتقال یابد.
بشکه های ترافیکی در سایزها و اندازه های مختلف برحسب مقدار ماده تزریق شده به آن تولید می گردد.
بشکه های ترافیکی از جنس پلی اتیلن بوده و مقاومت لازمه را در برابر ضربات احتمالی دارا می باشند بطوری که حداقل صدمه را به عامل برخورد کننده وارد می نمایند. بشکه های ترافیکی قابلیت نگهداری آب و یا شن را داشته و لذا درون بشکه های ترافیکی را مملو از آب و یا شن می نمایند که این موضوع باعث ایجاد مقاومت مناسب برای بشکه ها می گردد. البته مقدار پر نمودن شن و ماسه و آب بستگی به محل استفاده خواهد داشت.
کاربرد بشکه ترافیکی پلاستیکی :
- امکان پر کردن آب برای ضربه پذیری را دارد
- در رنگهای مختلف زرد ، نارنجی ، قرمز ، آبی تولید می گردد
- در ابعاد مختلف و معمول 90 و 105 و 120 سانتی متری ساخته می شوند
- جهت ایمن سازی محیط در کارخانجات و جداسازی انبار ها ، راهها ، بزرگراه ها مورد استفاده قرار می گیرند
- جهت ضربه گیر بودن مورد استفاده بوده و قابل نصب در خروجی های پر خطر و مبادی خطر ساز می باشد
ویژگی های محصول :
- بشکه ترافیکی در برابر نوسانات جوی مقاوم می باشد
- دارای شبرنگ هاشوری زرد و مشکی رده مهندسی 7 ساله طبق استاندارد می باشد
ارای رفلکتورهای رده مهندسی 7 ساله طبق استاندارد ASTM
- ضربه گیر- قابل نصب در مبادی خطر ساز
ايمني در معابر شهري با تأكيد بر نقش مكان گزيني بهينهپاركينگ ها در كاهش حوادث ترافيكي
چكيده:
در دنياي كنوني، معابر شهري به آن عنوان كه بيش از 30 درصد كاربريهاي موجود از شهرها را تشكيل مي دهند، اهميت بسزائي در
حيات شهري و برنامه ريزي هاي شهري ايفا مي كنند. بحث ارتقاي ايمني معابر و ارائه راهكارهايي جهت كاهش هر چه بيشتر حوادث و
سوانح ترافيكي و جاني از مسائل مهمي است كه همواره ذهن برنامه ريزان و طراحان شهري را بخود مشغول مي سازد. يكي از مواردي كه
معمولاً در بررسي هاي سوانح ترافيكي بدان اهميت چنداني داده نمي شود، مربوط به نقش و اهميت ايجاد پاركينگ هاي عمومي در كاهش ب ار
ترافيكي معابر و مكانگزيني بهينه آن ها در راستاي ارتقا ايمني شهروندان است.
در اين مقاله برآنيم تا با استفاده از روش توصيفي – تحليلي به بيان معضلات مربوط به كمبود پاركينگ و ارتقاء ايمني معابر، به عنوان
يكي از عوامل زمينه ساز سوانح ترافيكي در سطوح معابر ش هري پرداخته و راهكارهاي مؤثر در مكانيابي كاربري پاركينگ ارائه دهيم . جهت
ارائه الگوي بهينه مكانيابي پاركينگ ها بخشي از شهر تبريز به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است كه در آن با استفاده از نرم
و روش تحليل سلسله مراتبي شاخص هاي ارتقاي ايمني معابر با تأكيد بر كاربري پاركينگ به تحليل كشيده شده است. GIS افزار
كليد واژ هها : معابر شهري، ايمني، پاركينگ، برنامه ريزي
مقدمه
با ظهور انقلاب صنعتي در قرن هيجدهم ، شهرها كانون تمركز جعيت ، فعالي تها و تحولات شگرف تكنولوژيك گشتند. موجي از صنايع
جديد و پيشرفته در شهره ا شكل گرفت كه ظهور صنايع خودروسازي از آن جمله بو د. دستيابي آسان و سريع مردم به خودرو و رونق
استفاده از آن نتيج ه اي جز ترافيك ، رشد و توسعه فيزيكي شهرها به همراه نداش ت. در كشورهاي توسعه يافته جهان، پيشرف ته ا همپاي
1. كارشناس ارشد جغرافيا- برنامه ريزي شهري
2. عضو هيئت علمي دانشگاه زنجان
رشد و توسعه شهرها بوده اس ت. به همراه گسترش حمل و نقل و استفاده از خودروهاي شخصي ، برنامه هاي متنوع و نسبت اً موفقي براي
ساماندهي عبور و مرور در اين كشورها شكل گرفته است . ساماندهي پارك خودروها وشكل گيري فضاهاي پاركينگ از آن جمله محسوب
مي شد . اين پاركينگها در جهت ايمني خودروها و بهبود عبور و مرور در سلسله مراتب منط قه اي، شهري و محلي مكانيابي گرديدند . اين امر
سبب گرديد كه به همراه گسترش بزرگ راهها و راههاي شهري استفاده از خودروهاي شخصي نظم و نظام خاصي به خود گيرد.
در كشورهاي در حال توسعه با ورود به عصر جديد و ماشينيسم و رواج استفاده از خودرو در مناطق ش هري اين كشورها و عدم همخواني
تكنولوژي وارداتي با فرهنگ سنتي مردم مشكلات عديد ه اي در سطوح مختلف شهري به وجود آمده است كه در زمينه حمل و نقل مي توان
به عدم گنجايش شبكه هاي شهري براي خودروهاي موجود ، افزايش آلودگي ، ترافيك ، افزايش سوانح تصادفات و نبود فضاهاي پ اركينگ در
سطوح مختلف و... اشاره نمود.
در بسياري از شهرهاي ايران نيز ، مردم و مديريت شهري درگير مسائل و مشكلات حاصل از ازدياد خودروه ا، تردد آ ن ه ا و كمبود
مكان هايي براي پارك ايمن خودروها هستند . علاوه بر كمبود فضاهاي پاركينگ در ب خ شهاي پر تردد شهري از جمله بخش تجاري شهر، در
محلات و واحدهاي همسايگي نيز ، نبود فضاي پاركينگ عمومي مسئله خاصي محسوب مي شود. به دليل عرض كم معابر محلي عمدتاً
وسايل نقلي ه اي كه در طول معابر پارك مي شوند مشكلات عديد ه اي را در عبور و مرور محل ه اي ايجاد مي كنند و نظم محلي را مختل
مي سازند. با در نظرگيري اين مطلب كه ميزان مدت توقف هر اتومبيل معمولا بيشتر از مدت زماني است كه حركت مي كن د و همچنين
اينكه، هر وسيله نقيه شخصي فقط بين 5 تا 10 درصد عمر خود را در حركت است، لزوم ايجاد پاركينگ بيشتر احساس مي شود.
پاركينگهاي شهري در كشور ما به طور مع مول در مناطق پر ازدحام مراكز شهري قرار گرفته اند ، در حاليكه سطح و سرانه اختصاص
يافته به اين كاربري در محلات بسيار اندك و در حد مالكي ت هاي اختصاصي برخي از منازل مي باشد. بدين ترتيب ما شاهد ازدحام خودروها
در محلات و كوچه هاي شهري، در هنگام شب و زم انهاي استر احت و فراغت هستيم . در طول ساعات روز نيز خودرها با پازكهاي حاشي ه اي
در بسياري از موارد باعث تنگي خيابان و بروز سوانح ترافيكي فراواني در سطوح معابر مي شوند.
وضعيت شهر تبريز از نظر مكان پارك
از نمونه شهرهايي كه اين مسائل در آن به شدت به چشم مي خورد ، شهر تبريز است . 45 درصد سفرهاي شهري در تبريز توسط وسايل
نقليه شخصي و 55 درصد آ ن ها توسط وسايل نقليه عمومي انجام مي شود به طوريكه از اين 55 درصد 20 درصد مربوط به تاكسي هاي
مسافركشي مي شود. در اين شهر روزانه مقادير هنگفتي سوخت ملي ، وقت و هزينه مردم براي جستجوي فضاي خا لي و توقفهاي گاه و بيگاه
رانندگان جهت پارك و دستيابي به فضاي امن براي پارك هاي طولاني مدت شبانه اتلاف مي شود. بسياري از پاركينگهاي موجود در اين
شهر سازگاري متناسبي از نظر اندازه و موقعيت با كاربريهاي مجاور ندارند و مطلوبيت و بازدهي مكان در آن ها لحاظ نشده است.
در رابطه با محلات مسكوني اين شهر نيز قانون ايجاد پاركينگ در هر واحد مسكوني رعايت نشده است . جريمه هاي اخذ شده از سوي
شهرداري به علت عدم تعبيه پاركينگ در اين منازل مسكوني ، صرف احداث فضاهاي پارك نشده و مشكلات ترافيك مح له اي را افزايش داده
است.[ 10 ] در نتي جه برنامه ريزي براي مكانيابي بهينه پاركينگ عمومي از نظر كمي و كيفي ضروري است . محوطه سازي مناسب اين
پاركينگهاي عمومي ، هماهنگ سازي با كاربريهاي مجاور ، دسترسي آسان و هدايت بخشي از درآمدهاي شهرداري در جهت احداث پاركينگ
در اين شهر از موارد مهم مطالعاتي به شمار مي آيد.
مي تواند در مطالعه سيستماتيك اطلاعات متنوع وحجيم حاصل از تجزيه (GIS) در اين راستا استفاده از سيستم اطاعات جغرافيايي
مي تواند به سازماندهي و تحلي ل همزمان اطلاعات انبوه ، پردازش ، (GIS) وتحليل داده هاي توصيفي و فضايي مؤثر و كارآمد باشد . نرم افزار
تجزيه و تحليل و نهايتاً توليد خروجيهاي مناسب به صورت نقشه ، جدول و يا نمودار بپردازد . اين سيستم يكي از ابزارهاي بسيار مهم در
برنامه ريزي شهري به شمار مي آيد و مي تواند با مكانيابي كاربريهاي گوناگون در اراضي شهري از جمله ، مكانيابي بهينه پاركينگ كارساز
باشد.
1. محدوده مورد مطالعه ( منطقه 3 شهرداري تبريز ) - نقشه 1
پاركينگ1 و جايگاه آن در برنامه ريزي شهري:
پاركينگ فضايي است كه براي توقف وسائل نقليه در نظر گرفته مي شود و پايان منطقي يك سفريا وسايل نقليه است . [ 12 ] به موازات
افزايش تعداد وسايل نقليه موتوري در شهر و با توجه به ابعاد و حجم قابل ملاح ظه اين وسايل ، پيش بيني فضاهايي جهت پارك خودروها
موضوعيت پيدا كرده است تا آن جا كه پاركينگ يكي از كاربريهاي ضروري شهر را تشكيل مي دهد و در ضوابط شهرسازي و معماري نيز
جايگاه ويژ ه اي را به خود اختصاص داده است به طوري ك ه كاربري هاي مختلف شهري ( مسكوني، تجاري ، اداري ، درماني ، آموزشي ، تفريحي
[ و... ) بنابر طبيعت عملكردي و ترافيكي خود، بايد تعداد مشخص پاركينگ را در ساختمان و يا فضاي باز خود تأمين نمايند.[ 6
اهميت احداث پاركينگهاي طبقاتي عمومي
1 . كاهش ترافيك از طريق كاستن از ميز ان توقفهاي حاشي ه اي و افزايش ظرفيت و حجم سرويس دهي معابر و تقاطع ها و تخليه
سريع آن ها
2 . كاهش سفرهاي سرگردان ناشي از جستجوي محل پارك
3 . كاهش مسافت طي شده و زمان سفر با كم شدن سفرهاي سرگردان و افزايش سرعت سفر
4 . عدم استفاده از معابر محلي و ايستگاههاي اتوبوس واحد و سرويسهاي عمومي براي پارك كردن خودروهاي شخصي
5 . كاهش تصادفات ناشي از جستجو براي محل پارك در معابر و سفرهاي سرگردان و تصادفات ناشي از برخورد خودروهاي در حال
حركت با وسائل نقليه پارك شده در معابر
6 . كاهش آلودگي هوا و صدا با حذف عوامل آلودگي مثل كم و زياد شدن سرعت خ ودروها، حركت منقطع خودروها در اثر ترافيك و
سر و صداي ناشي از بوق خودروها در ترافيك
7 . عدم اتلاف وقت و انرژي
[ اين كاربري بسيار مهم محروم شد هاند.[ 7
نقش پاركين گهاي غير حاشيه اي
در حال حاضر با افزايش تعداد خودروها ميزان تقاضا براي پاركينگ در حال افزايش است .كمبود پاركينگ در تمامي ساعات شبانه روز
در نقاط مختلف شهرها ديده مي شود. در طول روز خودروها جهت توقف هاي كوتاه مدت خود باعث ترافيك در خياب ان ها مي شوند و زمان و
هزينه زيادي در جستجوهاي خياباني جهت پارك تلف مي شود، در طول شب نيز تم امي آين وسائط نقليه به باف ت هاي مسكوني منتقل شده
و در كوچه ها و حاشيه خياب ان ها جمع مي شوند كه اين امر عبور و مرور را در داخل اين محدوده هاي دچار مشكل مي سازد و از سوي ديگر
سطح امنيت عمومي را در ارتباط با خودروها كاهش مي دهد لذا احداث پاركينگ هاي غير حاشي ه اي در مناطق و محلات شهري از ضروريات
به شمار مي آيد. برخي از مزاياي ساخت پاركينگ غير حاشيه اي در زير آورده شده است:
1 . باعث افزايش سطح شبكه معابر ماشين رو و كاهش تراكم ترافيك معابر منطقه مي شود.
2 . مشكل كمبود پاركينگ هاي منطقه را رفع مي كند و در نتيجه فضاي كناري خيابان آزاد شده و زمينه س از كاهش تخلفات رانندگان
مي شود.
3 . باعث كاهش پار كهاي دوبله و بيشتر و در نتيجه كاهش نرخ تصادفات خواهد شد.
4 . كمك به عملكرد معابر در تسهيل جريان ترافيك عبوري از طريق حذف ترافيك سرگردان جوينده پاركينگ
5 . كاهش مزاحمت براي شهرونداني كه در منطقه ساكن هستند و معمولا كوچ ه هايشان تو سط پارك مراجعان يا همسايگان
اشغال مي شود.
6 . كمك به عملكرد معابر در سرويس دهي به كاربري مجاور معبر
7 . حمايت از جاذب ههاي تجاري و اداري مناطق شهري با فراهم آوري امكانات مناسب پارك براي مشتريان در حاشيه معابر
8 . تشويق به استفاده از حمل و نقل عمومي
9 . [ بالا بردن كارايي در استفاده از مكان هاي موجود از طريق كاهش مدت زمان پارك [ 14
مشكلات ناشي از فقدان پاركينگ در سطوح شهري
در ارتباط با مشكل كمبود فضاي پارك مي توان تدابير دقيق و برنامه ريزي شد ه اي را انديشيد . پاركينگ بر كاربري زمين و سيستم
حمل و نقل تأثير مي گذار د اما تأثيرات آن غالبا به صورت پوشيده و خارج از نظر است . بيشتر مردم مشكلات شهري را در تراكم ، آلودگي ،
فرسودگي باف ت هاي شهري ، حاشيه نشيني و ... مي بينند اما در بيشتر مواقع در ارتباط دادن بخشي از مشكلات به سياس ت هاي حمل ونقل
به ويژه پاركينگ ناموفق هستند . در و اقع پاركينگ به صورت يك نقطه كور در بيشتر مطالعات باقي مي ماند چراكه نقشي كه آن در ارتباط
[ با خودروها، شهرها، حمل ونقل و كاربري زمين دارد معمولا ناديده گرفته مي شود.[ 13
در واقع اثرات ناشي از پاركينگ در سطح شهر ابعاد گسترد هاي دارد، كه تعدادي از آن ها را به سادگي مي توان برشمرد، به منظور روشن
شدن مطلب به مواردي ديگر از آن اشاره مي شود:
1 . كمبود پاركينگ موجب توقف وسائط نقليه در شبكه معابر گرديده و در نتيجه تراكم در مسير حركت به وجود مي آورد. تراكم در
شبكه ارتباطي موجب ازدياد زمان سفر و تخليه كند تقاطع ، عدم عملكر د صحيح چراغ هاي راهنمايي است، كه باعث تخلف رانندگان و عبور
در زمان چراغ زرد و قرمز ( جهت صرفه جويي در وقت ) مي گردد.
2 . شبكه ارتباطي در اثر حركت كند جويندگان پاركينگ مورد فشار مضائف قرار مي گيرد و در نتيجه تراكم را تشديد مي نمايد.
3 . سرويس هاي حمل و نقل عمو مي به علت اشغال ايستگاه هاي خود از جانب وسائط نقليه مختلف امكان توقف ، حركت راحت و سريع را
نداشته و اجباراً به صورت دوبله در محل ايستگاه خود توقف مي نمايند كه احتمالا منجر به تصادف يا حداقل راهبندان
موضعي مي گردد.
4 . كمبود پاركينگ موجب تخلف از مقررات راهنمايي و ر انندگي گرديده كه در نتيجه وقت اضافي از عوامل انتظامي و كنترل كننده را
جهت ثبت، نگهداري، اخذ جريمه، صدور عدم خلاف و غيره را به خود اختصاص مي دهد.
5 . تراكم، حركت كند ، حركت زائد موجب بروز تصادفات و مجددا صرف وقت كارشناسي عوامل راهنمايي و رانندگي ، مراكز
بيمه مي شود.
6 . تراكم باعث سوختن ناقص انرژي وسائط نقليه به تبع موجب تشديد آلودگي محيط زيست مي شود.
هجوم وسائط نقليه موتوري ، به خصوص كاميو ن ها جهت يافتن مكاني در خياب انهاي فرعي و كوچه ها براي پارك وسائط نقليه خود
موجب از دست رفتن فضاي پارك براي ساكنين اين كوچه و خياب ان ها و به تبع درگيري هاي لفظي، فيزيكي و بدتر از همه شعارنويسي هاي
ركيك بر در و ديوار كوچه جهت هشدار به پارك كنندگان غريبه خواهد شد.
معايب پاركينگ حاشيه اي
پاركينگ رايگان در حاشيه معابر بر خلاف منفعت ناچيزي كه بر مالكان خودروها دارد هزينه سنگيني را بر دوش جامعه شهري تحميل
مي كند. پاركينگ رايگان شبكه حمل و نقل شهري را بد شكل كرده و طراحي شهر را كم بها مي كند. اقتصاد را به خطر انداخته و محيط را
آلوده و خراب مي كند. همچنيني خدمات پاركينگ رايگان به تقاضاي بالا جهت خريداري خودروها دامن مي زند چراكه در كاهش حجم
هزينه هاي صاحبان خودروها تأثير دارد [ 15 ]. در پاركينگ رايگان زمين هايي كه به جامعه تعلق دارند به صورت آزاد در دسترس هر كسي
قرار مي گيرند .لذا غفلت و مديريت ناصحيح اموال عمومي مي تواند مشكلات جدي را بيافريند .لذا بديهي است كه شهرها جهت رفع بسياري
از اين نوع مشكلا ت نياز به پاكينگ غير حاشي ه اي دارند. مكان يابي فضاي مناسب جهت تسهيلات پاركينگ نيز وظيفه برنامه ريزان شهري
است كه در مقابل منابع كمياب زمين در نواحي شهر و مشكلات عديده در ارتباط با ترافيك و حمل و نقل به بررسي مكان ه اي بهينه
[ پاركينگ بپردازند.[ 13
استفاده از معابر جهت توقفهاي حاشيه اي معايب زير را به دنبال دارد
-
اشغال معابر و كاهش بازدهي آن ها و مشكلات دسترسي به مركز
-
كاهش حجم جابجايي و كندي عبور و مرور با ورود و خروج به پاركينگهاي حاشيه اي
-
ايجاد مانع ديد براي عابرين پياده و وسائل نقليه اي كه از خيابانهاي فرعي به خيابانهاي اصلي مي رسند.
-
ورودي خودروهاي پارك شده در حاشيه خياب ان ها به جريان ترافيك خياب انهاي مجاور و افزايش تراكم آ ن ها به هنگام اوج ترافيك و
در بدترين ساعاتروز از نظر تراكم ترافيك.
-
خطر ظاهر شدن ناگهاني عابرين از بين خودروهاي پارك شده در برابر خودروهاي در حال تردد و وقوع تصادف.
احتمال تصادف با عابرين و خودروهاي در حال حركت در هنگام پارك در حاشيه معابر و خارج از آن.
بنابراين يكي از مشكلات اجتناب ناپذير خياب انهاي درون شهري پارك خودروها در حاشيه خياب ان ها مي باشد. در حقيقت معابر در درجه
اول براي رفت و آمد وسايل نقليه ايجاد شد ه اند و با توجه به اثرات منفي اي كه پاركينگ هاي حاشيه اي بر حمل و نقل شهر دارند ، اين نوع
.[ پارك زماني بايد مجاز دانسته شود كه مشكلات حادي از لحاظ اثرات منفي مورد نظر ايجاد ننمايد. [ 5
طراحي پاركينگ هاي حاشيه اي خيابان وابستگي مستقي مي با رده خيابان و عملكرد آن در كل شبكه معابر دارد . در راه هاي شرياني بايد
حركت وسيله نقليه را بر امكان توقف ترجيح داد . در صورتي كه در معابر محلي پارك وسايل نقليه در كنار خيابان ارجحيت دارد . البته در
شرايطي كه خيابان شرياني در محدوده مركزي شهر واقع نباشد، امك ان اجازه توقف وسيله نقليه در زمانهاي معيني ، وجود خواهد داشت ، كه
[ قابل تعميم به كل معابر شرياني نيست. [ 16
به طور كلي وضعيت پارك در سطح معابر درون شهري به ترتيب زير است.
پارامترهاي تأثيرگذار در بررسي پاركينگ هاي عمومي
با توجه به اينكه در بحث پاركينگ هاي عمومي در سطح محلي تأكيد بر ميزان تعداد خودرو موجود در محدوده مورد مطالعه است نحوه
بررسي و رويكرد به آن از پاركينگ هاي عمومي موجود در مراكز تجاري يا مناطق پر تراكم منطق مركزي شهري تفاوت خواهد كرد . در اين
مطالعه تأكيد بر آن دسته از شهرونداني است كه در واحد مسكو ني خود پاركينگ ندارند و از كوچه يا معابر براي پارك خودرو خود استفاده
مي نمايند لذا پارامترهاي مورد استفاده در اين پژوهش نيز بنابر استفاده از آن متفاوت خواهند بود كه در ذيل به چند مورد از آ ن ه ا
اشاره مي شود:
1 . تعداد خودرو موجود در محدوده مورد مطالعه
2 . تعداد پاركينگ هاي خصوصي در وضع موجود
3 . ميزان تقاضا ي پاركينگ با توجه به تعداد خودرو و تعداد پاركينگ هاي موجود ومحاسبه ميزان كسري پاركينگ در منطقه
4 . مساحت و سطح و سرانه پاركينگ ها در وضع موجود
5 . مساحت مود نياز جهت احداث پاركينگ هاي محله اي
6 . ميزان فاصله اي كه شهروندان راضي به طي پياده آن از محل پارك خودرو تا محل واحد مسكوني شان هستند
7 . موقعيت بهينه پاركينگ ها با توجه به كاربري هاي همجوار و عدم ايجاد مزاحمت و تاخل در نظم محله
8 . جمعيت ساكن در منطقه و...
مكان يابي در برنامه ريزي كاربري اراضي شهري
انتخاب يك مكان مناسب براي يك فعا ليت در سطح شهر يكي از تصميمات پا يه اي براي انجام يك طرح گسترده است كه نيازمند
تحقيق در مكان از ديدگاه هاي مختلف مي باشد. از آنجا كه مكان يابي نياز به اطلاعات واقعي زيادي دارد ، حجم بزرگي از اطلاعات جزئي
براي معرفي مكان هاي مختلف بايد جمع آوري ، تركيب و تجزيه و تحليل سوند تا ارزيابي صحيحي از عواملي كه ممكن است در انتخاب
تأثير داشته باشند صورت پذيرد . بنابراين در مقياس شهر مكان يابي فعاليتي است كه قابلي ت ها و توانايي هاي يك منطقه را از لحاظ وجود
زمين مناسب و كافي را مورد بررسي قرار مي دهد. همچنين ارتباط آن با ساير كاربريهاي شهر براي انتخاب مكاني مناسب و كاربردي را
[ مورد تجزيه و تحليل قرار مي دهد. [ 8
قابليت ها و تو انهاي يك مكان با توجه به اينكه براي چه فعاليتي در نظر گرفته شود متفاوت خواهد بود ، بنابراين بسته به نوع كاركرد
مورد نظر بايد شاخص ها يا معيارهايي تعريف شود تا توان مكان با توجه به آ ن ها مورد بررسي قرار گيرد . اين شاخص ها و معيارها نسبت به
نوع كاربرد متفاوت هستند اما همه آ ن ها در جهت انتخاب مكان مناسب همسو مي شوند. استفاده از اين شاخص ها نياز به داشتن اطلاعات
صحيح و كامل از مكان دارد و دستيابي به اطلاعات ني ازمند تحقيقات گسترده و جامع مي باشد و تنه ا پس از تركيب و تجزيه و تحليل
اطلاعات جمع آوري شده و ارزيابي آ ن ها مكان تصميم گيري مكاني وجود دارد . به طور كلي مكان يابي فعاليتي است كه استعدادهاي
[ فضايي و غير فضايي يك سرزمين را جهت انتخاب مكان مناسب براي كاربري خاص مورد ارزيابي و تجزيه و تحليل قرار مي دهد.[ 11
( Road ) راه
يكي از عناصر اصلي شبكه معابر، راه ها هستند كه محل گذر وسايل نقليه موتوري و غير موتوري و عابرين پياده بوده و داراي
عملكردهاي گوناگوني مي باشند. راه ها بر مبناي اهميت و عملكردشان به گروه ها شرياني درجه يك ، شرياني درجه دو و محلي تقسيم
مي شوند [ 9 ] عملكرد خياب ان ها چه شرياني و چه محلي بستگي به نوع پاركينگ در حاشيه اين خياب ان ها دارد زيرا مجاز بودن پاركينگ در
حاشيه خياب ان ها باعث جذب ترافيك به اين خياب ان ها خواهد شد . راه ها عامل ارتباط دهنده تاسيسات مختلف شهر ياند و از اين نظر
اهميتشان در سطح شهرها قابل توجه و ملاحظه است . معمولا از 25 % تا 30 % از سرانه هاي شهري اختصاص به راه ها و شبكه هاي ارتباطي
[ دارد. [ 3
وظايف مختلف راههاي شهري
راههاي شهري شش نقش اصلي را به شرح زير بر عهده دارند:
1 . فراهم آوردن امكان جابه جايي براي وسايل نقليه موتوري ( نقش جابجايي )
2 . فراهم آوردن امكان دسترسي وسايل نقليه موتوري به بناها و تاسيسات (نقش دسترسي )
3 . ايجاد بستري براي ارتباط هاي اجتماعي نظير كار، گردش، بازي، پياده روي،ملاقات حفظ خاطره ( نقش اجتماعي )
4 . شكل دادن به ساختار معماري ( نقش معماري شهري )
5 . تأثير در آب و هواي محيط اطراف راه ( نقش تأثيرات آب و هوايي )
6 . [ تأثير در اقصاد شهر ( نقش اقتصادي ) [ 9
191
1385 - تبريز و مقايسه سطح و سرانه كاربري پاركينگ هاي عمومي در دو دوره سالهاي 1375
تبريز يكي از كلان شهرهاي كشور محسوب مي شود كه رشد فزاين ده اي در طي دهه هاي گذشته از لحاظ گسترش فيزيكي و جمعيت
داشته است . به نسبت رشد شهر و جمعيت تقاضا براي انواع كاربري ها در شهر گسترش يافته و امكانات و منابع گوناگوني توسط شهرداري يا
از سوي مراجع بالاتر به اين شهر اختصاص يافته است.
با توجه به اينكه نمونه مورد مطالعه ما بر مكانيابي پاركينگ هاي عمومي در سطح محلات شهري تأكيد دارد بر آن شديم تا روند رشد و
توسعه اين كاربري را طي دو دوره بين سالهاي 1375 تا 1385 مقايسه و ارزيابي كنيم . از اين مقايسه مي ت وان دريافت كه آيا رشد و
گسترش پاركينگ در شهر به تناسب رشد جمعيت و گسترش شهر بوده است يا نه ؟
در جدول زير اين مقايسه انجام شده و اينگونه از آن بر مي آيد كه نه تنها سرانه اختصاص يافته به پاركينگ در منطقه كم مي باشد ،
بلكه ميزان اختصاص يافته به فضاي پارك خودروها در منطقه متناسب با رشد جمعيت نبوده و جهت تأمين تقاضاي پاركين گ در منطقه
مكفي نم يباشد.
برآورد تقاضاي پاركينگ مورد نياز در منطقه مورد مطالعه
گام اول : نمونه گيري
جهت برآورد اطلاعات آماري تعداد پاركينگ هاي موجود در منطقه و همچنين برآورد داده هاي كمي و كيفي مربوط به پاركينگ ؛ از
روش نمونه گيري و پرسش نامه استفاده شد . بهره گيري از اين روش به دليل عدم وجود اطلاعات كافي در شهرداري منطقه و نارسايي در
ضبط داد ههاي مربوط به وضع موجود واحدهاي مسكوني در سيستم بايگاني شهرداري بود.
گام دوم : تجزيه و تحليل داده هاي حاصل از پرسشنامه
همانطور كه در بخش فوق ذكر كرديم 400 عدد پرسشنامه از منطقه مورد مطالعه پر گرديد كه شامل 400 واحد مسكوني مي شد .
مجموعه خانوارهاي تحت پرسش بر اساس تحليل داده ها برابر با 1267 خانوار شد كه 5 درصد از خانوارهاي كل محدوده مورد مطالعه را در
بر مي گيرد.
طبق اطلاعات به دست آمده ، 1267 خانوار تحت بررسي 751 خودرو را تحت مالكيت دارند كه 59 درصد افراد را در بر مي گيرد. يعني
بيش از نصف خانوارهاي ساكن در محدوده مطالعه صاحب خودرو هستند .از اين تعداد خودرو ذكر شده 424 خودرو داراي فضاي پاركينگ
در واحد مسكوني ( 56 درصد ) و 327 خودرو ، فاقد پاركينگ ( 44 درصد ) هستند. يعني نزديك به نيمي از خودروهاي موجود در منطقه
بدون پاركينگ بوده و در حاشيه معابر و كوچه ها پارك مي شوند.
حال جهت برآورد كسري پاركينگ و تقاضاي آن ، عرضه پاركينگ و تعداد آن در كل منطق ه، داد ههاي حاصل از نمونه گيري را با
استفاده از روش برآورد نسبت به كل منطقه تعميم مي دهيم. جهت اينكار به ترتيب ميزان كسري پاركينگ و عرضه پاركينگ در منطقه
مطالعه را در تعداد واحدهاي مسكوني ضرب نموده و بر تعداد كل خودروهاي موجود در آمار نمونه گيري تقسيم مي كنيم.
1. ميزان عرضه و تقاضاي پاركينگ در محدوده مورد مطالعه - نموادر 1
بر طبق محاسبات فوق كسري تعداد پاركينگ در منطقه مورد مطالعه 6775 عدد بوده و تعداد پاركينگ هاي موجود واحدهاي مسكوني
8785 مي باشد كه از جمع اين تعداد با مقدار عرض ه فضاي پارك پاركينگ هاي عمومي كه برابر با 510 مي باشد مجموعه پاركينگ هاي
عرضه شده در محدوده مورد مطالعه به دست مي آيد. پس تعداد كل عرضه پاركينگ در منطقه برابر با 9295 عدد مي باشد.
14 . شاخص هاي مورد استفاده در مكانيابي بهينه پاركينگ هاي عمومي و تحليل شده در نرم افزار سيستم اطلاعات
جغرافيايي( نمونه مورد مطالعه: منطقه 3 شهرداري تبريز)
15 . مكا نيابي بهينه پاركينگ هاي عمومي با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي
روشي است منعطف، قوي و ساده كه براي تصميم گيري درشرايطي كه معيارهاي تصميم گيري (AHP) فرآيند تحليل سلسله مراتبي
،AHP متضاد، انتخاب بين گزينه ها را با مشكل مواجه مي سازد، مورداستفاده قرار مي گيرد . [ 14 ]. يك روش اساسي جهت آزمون روش
روش مقايس ه اي دوتايي مي باشد. اين روش از پيچيدگي مفهومي تصميم گيري به طور قابل توجهي مي كاهد، زيرا تنه ا دو مولفه در يك
است : الف ) توليد ماتريس مقايسه دوتايي، ب ) GIS زمان بررسي مي گردند. اين روش شامل سه گام اصلي در فرآيند اجرايي نرم افزار
محاسبه وز نهاي معيار و ج ) تخمين نسبت توافق است ، كه در زير اين مراحل، براي مكان يابي پاركينگ دنبال شده و نتيجه آن در محيط
براي تعيين مكان هاي مناسب و نامناسب براي استقرار پاركين گهاي عمومي و توليد نقشه هاي خروجي مكان يابي مورد استفاده قرار GIS
گرفته است.
ايجاد ماتريس مقايسه دوتايي:
اين روش يك مقيا س اساسي را با مقاديراز 1تا 9 براي تعيين ميزان اولو يت هاي نسبي دو معيار بكار مي گيرد . در واقع براي تعيين
(10 در اين حالت 10 ) n n ضريب اهميت (وزن) معيارها، دو به دو آ ن ها را با هم مقايسه مي كنيم. مقايسه هاي دو به دو در يك ماتريس
ناميده مي شود. عناصر اين ماتريس همگي مثبت بوده، A=[ a ij ] n n ،" ثبت مي شوند و اين ماتريس، "ماتريس مقايسه دودوئي معيارها
برابر i نسبت به j باشد، اهميت عنصر k برابر j نسبت به i و با توجه به اصل "شروط معكوس" در فرآيند تحليل سلسله مراتبي ( اگر اهميت
1 را خواهيم داشت. در جدول ( 2) ماتريس مقايسه دودوئي معيارها /a ij و a ij خواهد بود ) در هر مقايسه دودوئ ي، دو مقدار عددي
براي مسئله مورد نظر ارائه شده است . براي تعيين عوامل و معيارهاي مؤثر در امر مكان يابي پاركينگ و ميزان اهميت اين معيارها نسبت به
هم نيز از كتب، مطالعات و گزارشات انجام گرفته دراين زمينه و همچنين نظرات مسئولين و متخصصين مربوطه استفاده گرديده كه
هر كدام به عنوان يك لايه وارد شده و در امر GIS 1) آمده و در محيط - ماحصل آن استخراج عوامل يا معيارهايي مي باشد كه در جدول ( 2
تحليل مورد استفاده واقع شد هاند.
معيارها
1 تراكم جمعيت 2 2 3 4 5 5 6 6 7 7 0,2360
1/2 فاصله پياده روي 1 2 2 3 3 4 5 5 6 6 0,1987
1/2 قيمت زمين 1/2 1 2 2 3 3 4 4 5 5 0,1401
1/3 تقاضاي پاركينگ 1/2 1/2 1 2 2 3 4 4 5 5 0,1147
1/4 تعداد خودرو 1/3 1/2 1/2 1 2 2 3 3 4 4 0,0834
1/5 تراكم ساختماني 1/3 1/3 1/2 1/2 1 2 2 3 3 4 0,0642
1/5 دسترسي 1/4 1/3 1/3 1/2 1/2 1 2 2 2 3 0,0486
1/6 ظرفيت پاركينگ 1/5 1/4 1/4 1/3 1/2 1/2 1 2 2 2 0,0368
1/6 سازگاري 1/5 1/4 1/4 1/3 1/3 1/2 1/2 1 2 2 0,0314
1/7 پرسشنامه 1/6 1/5 1/5 1/4 1/3 1/2 1/2 1/2 1 2 0,0251
1/7 عرضه پاركينگ 1/6 1/5 1/5 1/4 1/4 1/3 1/2 1/2 1/2 1 0,0209
محاسبه وزنهاي معيار
اين مرحله شامل مراحل زير است :
-1 جمع كردن مقادير هر ستون ماتريس مقايسه دوتايي.
-2 تقسيم نمودن هر مولفه ماتريس بر مجموع ستونش(ماتريس حاصل"ماتريس مقايسه دوتايي نرمال شده نام دارد).
-3 محاسبه ميانگين مولفه ها در هر رديف از ماتريس نرمال شده، يعني تقسيم كردن مجموع امتيازات نرمال شده براي هر رديف بر 10
(تعداد معياره ا). اين ميانگي ن ها تخميني از وزن نسبي معيار هاي مقايسه ش ونده را ايجاد مي كند، كه اين مراحل براي مسئله مورد نظر دنبال
1 ) عنوان وزن معيار 9 ارائه شده است، كه در آن تراكم جمعيت منطقه و دسترسي آنان به پاركينگ هاي - شده و نتيجه آن در جدول ( 2
محله اي بر حسب فاصله پياده روي تا پاركينگ به ترتيب بيشترين وزن را به خود اختصاص داده و ساير معيارها نيز به ترتيب داراي وزنهاي
متوسط تا ضعيف هستند.
تخمين نسبت توافق:
در اين مرحله تعيين مي شودكه مقايسه هاي انجام شده بين معيارها سازگار هستند يا نه ؟ اين مرحله شامل مراحل زير است:
1)تعيين بردار مجموع وزني بوسيله ضرب كردن وزن اولي ن معيار در اولين ستون ماتريس مقايسه دوتايي اصلي، سپس ضرب نمودن
دومين معيار در دومين ستون، سومين معيار درسومين ستون ماتريس اصلي و به همين ترتيب تا ضرب نمودن دهمين معيار در دهمين
ستون ماتريس اصلي و سرانجام، جمع نمودن اين مقادير در سطرها
2) تعيين بردار تو افق بوسيله تقسيم بردار مجموع وزني بر وز نهاي معيار كه قبلا تعيين گرديد . پس از محاسبه بردار توافق ، نياز به
كه از فرمول مقابل .(CI) كه برابر ميانگين مقادير بردار توافق است، و شاخص توافق ( ) محاسبه مقادير دو عبارت ديگر داريم، لاند ا
بدست مي آيد.