ابزارهای زیادی در کارگاه‌های ما وجود دارد. از ابزارهای دستی کوچک و بزرگ گرفته تا ابزارهای پرتابل و رومیزی و ایستاده برقی که یک استاد کار بخش زیادی از روز خود را با آن‌ها سر می‌کند.
استفاده نادرست و نا بجا از هر ابزاری می‌تواند موجب آسیب رساندن به کاربر و خراب شدن زودهنگام ابزار شود؛ بنابراین شناخت درست ابزار و استفاده صحیح از آن می‌تواند بخش بزرگی از این آسیب‌ها را بکاهد. قطعاً از دست دادن انگشتان یا چشم صدمه‌ای نیست که به این آسانی قابل جبران باشد.
ده‌ها اتاق از هزار اتاق بخش اورژانس بیمارستان‌ها سالانه به دلیل صدماتی که در حین کار با ابزار رخ می‌دهد پر می‌شود. سعی که جزوه آمار نباشید. هیچ چیز مقدم بر ایمنی نیست. هیچ چیز.
اولین قدم‌ها برای ایمنی بیشتر در کارگاه را بررسی کنیم!
احتمالاً بسیاری از مواردی که به آن اشاره خواهیم کرد پیش پا افتاده یا تکراری به نظر برسد اما بررسی آمار حوادث کارگاهی در امریکا (متأسفانه آمار معتبری از ایران نیافتیم) نشان می‌دهد که همه حوادث با تخطی و سهل انگاری از همین قوانین ساده رخ داده‌اند.
۱- تجهیزات حفاظتی فردی
تجهیزات فردی به مجموعه تجهیزات ایمنی گفته می‌شود که ایمنی و محافظت بدن فرد را در هنگام استفاده از ابزار و یا در محیط کار افزایش می‌دهد. عینک ایمنی، انواع دستکش ایمنی، گوش گیر، لباس ایمنی، زانو بند، کفش ایمنی، کلاه، ماسک و … را می‌توان از رایج‌ترین تجهیزات ایمنی در محیط کار نامید.
چند پیشنهاد مفید
* از دستکش‌های مخصوص (صنعتی) برای مراقب از دستانتان در هنگام کار استفاده کنید. حتماً می دانید که برای هر کاری دستکش مخصوص آن وجود دارد. قطعاً دستکش جوشکاری با دستکش اجرای رنگ و یا دستکش ضد برش متفاوت است. البته در نجاری بسیاری مواقع استفاده از دستکش میزان کنترل روی کار را می‌کاهد و در صدمات معمول به انگشتان در نجاری دستکش نقش خاصی در محافظت بازی نمی‌کند.
* از عینک‌های ایمنی برای محافظت چشمانتان در مقابل پلیسه های چوب استفاده کنید. چشم از آسیب‌پذیرترین نقاط بدن است و ترمیم آن در بسیاری از حوادث کارگاهی غیر ممکن است. شخصاً حاضرم ده انگشت دست خود را از دست دهم ولی چشمانی سالم داشته باشم!
* در محیط‌هایی که امکان سقوط اجسام سنگین و یا احتمال برخورد سر با اجسام سخت وجود دارد حتماً از کلاه ایمنی استفاده کنید.
* کفش ایمنی در محیط کار هیچ جایگزین دیگری ندارد! مخصوصاً در کارگاه‌های نجاری و یا در محیط‌های نصب لزوم استفاده از آن به شدت حس می‌شود. فرو رفتن میخ یا منگنه در پا تجربه تلخی هست که بسیاری از ما لمس کرده‌ایم!
* با توجه به قرارگیری در محیط‌های پر گردو خاک و یا هنگام پاشش رنگ و پوشش در کارگاه‌های نجاری استفاده از ماسک‌های استاندارد ضرورتی است. اثر دراز مدت کار در محیط‌های آلوده تنفسی به شدت ماندگار خواهد بود.
* در نجاری امکان کار در ارتفاع و روی داربست ممکن از کمتر باشد. به هر روی هنگام کار در ارتفاع و داربست حتماً از کمربند، قلاب و مهار ایمنی استفاده کنید. در مواردی که نیاز به جابجایی روی داربست دارید استفاده از کمربندهای مجهز به دو قلاب توصیه می‌شود.
۲- دفترچه راهنما ابزار را بخوانید
هر ابزاری دفترچه راهنمای استفاده یا () دارد. قبل از هر گونه استفاده از دستگاه حتماً راهنمای استفاده از دستگاه و نکات ایمنی مربوط به آن را بخوانید. حتی ثانیه‌ای بی احتیاطی در بسیاری از دستگاه‌ها می‌تواند به شدت خطرناک و جبران ناپذیر باشد.
همه تولیدکنندگان معتبر ابزار حتماً در کنار ابزار خود دفترچه راهنما قرار می‌دهند. نخواندن راهنمای استفاده از دستگاه و نکات ایمنی آن چیزی از بار مسئولیت شما کم و به مسئولیت تولیدکننده نمی‌افزاید.
دفترچه راهنما چه اطلاعاتی در اختیار ما قرار می‌دهد؟
* نشان دادن چگونگی استفاده از ابزار
* کاهش صدمات حین کار
* افزایش ایمنی کاربر
* دفترچه راهنما دستورالعمل دقیق‌تری نسبت به گفته‌ها و شنیده‌ها ارائه می‌دهد.
۳- نگهداری و بررسی ابزار:
یک ابزار با کیفیت ابزاری است که به خوبی نگهداری می‌شود. همیشه سعی کنید که قبل از استفاده از ابزار نگاه کلی به آن بیندازید تا شکستگی، ترک و هر گونه اشکال ظاهری منجر به خطر در قسمت‌های الکتریکی و مکانیکی را متوجه شوید. حواستان به تغییر صدای ابزار حین کار یا خارج شدن دود یا بو از ابزار برقی باشد.
۴-در محیط کار مراقب باشید:
محیط کار به تنهایی می‌تواند برایتان مشکل ساز باشد. در هنگام استفاده از اره، دریل برقی، چکش‌های دستی و… خیلی مهم است که محیط کارتان را ایمن نگه‌دارید. کاربر علاوه بر ایمنی خود مسئول ایمنی دیگر افراد حاضر در محیط کار نیز هست.
محیط کار شامل فضای کار و افرادی می‌شود که در محوطه کار یا کارگاه حضور دارند. یکی از خطرات رایج در کارگاه‌های نجاری یا محیط‌های نصب شیلنگ‌های کمپرسور هواست. شیلنگ را تا حد ممکن دور از مسیرهای رفت و آمد قرار دهید. گیر کردن پا به شیلنگ کمپرسور از اتفاقات رایج است.
۵- ایمنی استفاده از ابزار برقی را خوب بشناسید
استفاده از ابزار برقی مسئولیت بیشتری از متوجه کاربر دستگاه می‌کند. این بدان معناست که کاربر باید مراقب هر حرکتی که هنگام استفاده از ابزار برقی می‌کند باشد. تصور کنید یک اره برقی یا اره دیسکی را به دست کسی بسپارید که هیچ تجربه و آگاهی از کاربری دستگاه ندارد. این فرد قطعاً خطر بزرگی برای خود و اطرافیانش می‌تواند باشد.
* نکته‌های ایمنی استفاده از ابزار برقی فراوان است که به چند مورد آن که مهم‌تر به نظر می‌رسد اشاره می‌کنیم:
* از ابزار متناسب با کارتان استفاده کنید. استفاده از ابزار نامناسب، باعث ایجاد خطر و یا طولانی شدن روند پروژه می‌شود.
* در زمان استفاده از ابزار، آن را بدن و یا صورت خود فاصله دهید.
* طرز نگهداری ابزار و روش درست استفاده از آن را هنگام بروز مشکل بدانید.
* در صورت عیب‌یابی دستگاه از دستورالعمل همراه ابزار استفاده کنید.
* همان‌طور که در دفترچه راهنما بیان شده است، لباس ایمنی و لوازم ایمنی مخصوص کار و آن ابزار را استفاده کنید.
* همیشه قبل از استفاده از ابزار دفترچه راهنمای آن را بخوانید و همواره به دنبال اطلاعات بیشتر از آن باشید. استفاده از انجمن‌های اینترنتی و یوتیوب پیشنهاد خوبی است.
* ابزار برقی را از مواد اشتعال زا دور نگه‌دارید.
* از ابزارهای دستی با کیفیت خوب استفاده کنید و هیچ‌وقت از ابزاری که کیفیت پایینی دارند استفاده نکنید.
* برای ابزارهایی که احتمال سقوط دارند، از گیره یا چنگک مخصوص استفاده کنید.
* در کنار ابزار برقی، ابزار دستی هم داشته باشید تا در صورت قطع برق یا عدم دسترسی به آن کارتان لنگ نماند.
* هنگام عوض کردن تیغه، خشاب میخ و منگنه، دستگاه را از منبع تغذیه (برق، باتری یا باد) جدا کنید.
* ابزار برقی را در جایی امن و دور از دسترس کودکان و افراد بی تجربه (خطر افراد بی تجربه پر مدعا بسیار بیش از کودکان است!) قرار دهید.
* هرگز زمانی که انگشتتان بر روی ماشه ابزار (مانند میخ کوب یا منگنه کوب) است راه نروید.
* سیم برق را قبل از استفاده بررسی کنید تا اگر مشکلی دارد متوجه شوید.
* تنها از ابزار مناسب کارتان استفاده کنید. مثلاً اره چوب بر وسیله مناسبی برای برش سنگ یا فلز نیست.
* سوییچ‌های حفاظتی را که تولیدکنندگان برای کاربران قرار داده‌اند را حذف نکنید.
* در هنگام استفاده از ابزار در محیط کارتان نهایت توجه را به کار ببرید.
* اگر افراد دیگری در محیطی که در حال کار هستید حضور دارند، باید به ان ها هشدار لازم را بدهید و ان ها ملزم هستند که لباس مناسب بپوشند.
۶-نکات ایمنی مربوط به پیچ گوشتی:
* شاید ساده به نظر برسد اما ابزارهای دستی مانند پیچ گوشتی هم برای استفاده نیازمند رعایت نکاتی هست که در ادامه بررسی می‌کنیم:
* از پیچ گوشتی تنها به‌عنوان پیچ گوشتی استفاده کنید! پیچ گوشتی اهرم، وسیله سوراخ کاری یا چکش نیست.
* در هنگام کار کردن با لوازم برقی از پیچ گوشتی دستی استفاده کنید. میزان کنترل شما در کارهای ظریف با پیچ گوشتی دستی بیشتر است.
* از هر دو دست در هنگام کار با پیچ گوشتی استفاده کنید؛ دستی برای چرخاندن و دست دیگر برای هدایت پیچ گوشتی.
* پیچ گوشتی‌های بادی را از مواد اشتعال زا دور نگه‌دارید.
* اگر دسته و یا نوک پیچ گوشتی‌تان خراب شده است آن را دور بیندازید.
* فقط از پیچ گوشتی متناسب با کارتان استفاده کنید.
* برای باز و بست پیچ‌ها با استانداردهای مختلف از پیچ گوشتی با سر مخصوص آن استاندارد (دو سو، چهار سو، چهار پر، آلنی و…) استفاده کنید.
۷- نکات ایمنی مربوط به چکش:
* ابزارهای کوبنده مانند چکش می‌تواند به راحتی آسیبی جدی به دست و انگشتان وارد کند بنابراین ضروری هست که از این ابزار به خوبی استفاده شود تا به خود، ابزار و کار آسیب وارد نکنیم.
* نکته‌های ایمنی مربوط به چکش‌ها:
* در موقعیت مناسب بدنی و در زاویه درستی از چکش استفاده کنید.
* هرگز با یک چکش، به سطح چکش دیگر ضربه نزنید.
* از چکش با سایز مناسب با کارتان استفاده کنید.
* همیشه قبل از استفاده از چکش، دسته آن را چک کنید تا اگر مشکلی داشت و یا گر شکسته یا پوسیده بود، ان را تعویض کنید.
* قبل از استفاده از چکش، سر آن را بررسی کنید تا به خوبی به دسته محکم باشد یا اینکه ترک نداشته باشد.
* همیشه هنگام کار دستتان را از محدوده ضربه دور نگه‌دارید. وقتی تصمیم به کوباندن چکش به میخ دارید، ابتدا چکش را خیلی ضعیف به میخ بکوبید و بعد از کمی فرو رفتن میخ در چوب، ضربه‌های محکم را شروع کنید.
۸- نکات ایمنی مربوط به انبر دست:
* انبردست‌ها می‌توانند در حین بی آزار بودن خطرناک هم باشند، اگر به دست افراد اشتباهی بیفتند.
* از سایز مناسب انبردست، برای کارتان استفاده کنید.
* از انبر دست‌هایی استفاده کنید که بعد از گذشت زمان کند نمی‌شوند.
* در صورت از بین رفتن عایق انبردست از آن در کارهای الکتریکی استفاده نکنید.
* انبردست‌های سیم بر با هر از چند گاهی تیز کنید.
۹- نکات ایمنی مربوط به آچارفرانسه:
آچارهای فرانسه انواع مختلفی دارند از آچارهای متغیر گرفته تا آچارهای ثابت.
نکات یمنی آچار شامل:
* از آچار متناسب با کارتان استفاده کنید.
* از آچارهای ثابت برای سفت کردن نهایی پیچ‌ها و یا کار کردن با پیچ‌های زنگ زده استفاده کنید.
* از آچارهای عایق دار در برای کار با ابزار برقی استفاده کنید.
* قبل از استفاده آچار، آن را بررسی کنید تا ترک نداشته باشد.
* از آچار برای ضربه زدن استفاده نکنید.