علائم ایمنی چند منظوره برق گرفتگی

ایمنی برق و حفاظت در برابر برق گرفتگی

ایمنی برق و حفاظت در برابر برق گرفتگی

مقدمه:

موارد برق گرفتگی نسبت به حوادث ناشی از کار زیاد نبوده و کمتر باعث آسیب مصدومین می‌گردد. اما با وجود این مطلب، برق منبع خطرناکی برای بروز حوادث به شمار میرود. خطرات ناشی از برق برخلاف اغلب خطرات مکانیکی معمولاً واضح و آشکار نیستند. یک هادی جریان‌دار از نظر ظاهر با یک هادی بدون جریان معمولاً تفاوتی ندارند. همچنین قطع  اتصال زمین یک دستگاه برقی ممکن است از نظر دور بماند تا اینکه پس از تماس کارگر با قسمت‌های فلزی دستگاه و برق گرفتگی و متوجه شدن دیر شده باشد.

برق گرفتگی می‌تواند در عرض چند دقیقه منجر به مرگ گردد. طبق تحقیقاتی که در کشور فرانسه انجام گرفته است، سالانه متجاوز از 150 نفر در اثر برق گرفتگی جان خود را از دست می‌دهند که حدود 55 درصد آن را کارگران صنایع تشکیل می‌دهند.

طبق تحقیقات انجام شده در کشور انگلستان طی سال 1975 میلادی از 427 حادثه منجر به فوت، 20 مورد ناشی از برق بوده و در طی سال 1976 میلادی از 382 حادثه منجر به فوت، 25 مورد مربوط به برق بوده و طی سال 1977 میلادی از 357 حادثه منجر به فوت 14 مورد مربوط به نیروی برق و برق گرفتگی بوده است.

بررسی عواملی که در ساختمان‌های مسکونی در انگلستان در سال 1976 میلادی سبب بروز آتش سوزی شده‌اند. نشان می‌دهد که از 95795 مورد آتش‌سوزی، 28355 مورد ناشی از سیستم برق بوده است که این مسئله از نظر ایمنی برق در برابر ایجاد حریق بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

در فصل ششم آیین نامه حفاظت و بهداشت کار در چند ماده به صورت مستقیم به لزوم رعایت موازین و دستورالعمل‌های ایمنی در برابر برق اشاره شده است.

در بحث استقرار سیستم مدیریت بهداشت حرفه‌ای و ایمنی (OHSAS 18001) نیز به امر ایمنی در برابر برق به عنوان یک موضوع مهم و اساسی توجه شده است.

بارزترين خطراتي كه استفاده از انرژي الكتريكي ايجاد مي‌كند عبارتند از:

1. خطرات ناشي از توليد حرارت نامطلوب
2. برق گرفتگي.

به طور كلي عوامل زير باعث تغيير مقاومت بدن انسان مي‌شوند:

1. ضخامت پوست.
2. وضع رطوبت پوست، درجه حرارت و مقدار نمك پوست.
3. سطح پوست اتصال يافته به قسمت برق‌دار.
4. شدت جريان الكتريكي.
5. مسير عبور جريان.
6. مدت عبور جريان.
7. نوع جريان الكتريكي و فركانس آن.

وضع روحي شخص نيز ممكن است در تغيير مقاومت موثر باشد. خنده زياد، هيجانات و گريه مقاومت بدن را نسبت به حالت آرام كاهش دهد.

خطر برق گرفتگي به دو صورت امكان پذير است

الف) تماس مستقيم: هنگامي كه سيستم كاملاً سالم بوده و بدن انسان با هادي برق‌دار سيستم در يك يا دو نقطه تماس حاصل نمايد.

ب) تماس غير مستقيم: هنگامي كه در اثر خراب شدن عايق بندي يا به هر علت ديگر، يک هادي برق‌دار با سطوح فلزي در دسترس مربوط به سيستم، تماس حاصل نمايد و در عين حال انسان نيز با همان سطح فلزي در تماس باشد، ايجاد مي‌شود.

اثر جريان برق بر روی بدن انسان

بدن انسان نسبت به عور جريان برق يک هادي محسوب مي‌شود. در نتيجه تأثير جريان برق بر روي نسوج بدن خطراتي به شرح زير ايجاد مي‌كند.

1ـ سوختگي:

جريان برق در نقاط ورود و خروج از بدن ايجاد سوختگي در نسوج بدن كرده و ميزان سوختگي به مقدار جريان برق عبوري از بدن، مدت زمان عبور جريان و ولتاژ برق بستگي دارد كه در برق ولتاژ قوي، سوختگي به مقدار جريان برق عبوري از بدن، مدت زمان عبور جريان و ولتاژ برق بستگي دارد كه در برق ولتاژ قوي، سوختگي بدن بيشتر از برق‌هاي فشار ضعيف مي‌باشد.

2ـ اختلالات سيستم عصبي:

جريان برق روي سيستم اعصاب شخص برق گرفته، تأثير گذاشته و حركات غير عادي در بدن شخص مثل لرزش و سپس پرتاب غير عادي ديده مي‌شود كه معمولاً چنانچه اگر برق گرفتگي در ارتفاعات بوجود آيد مثلاً روي تيرهاي برق يا پشت بام‌ها، باعث سقوط شخص برق گرفته و شكستگي اعضا يا ضربه مغزي وي مي‌شود.

3ـ انقباض عضلاني:

عبور جريان برق از بدن باعث انقباض عضلات مختلف بدن از جمله ماهيچه‌هاي دست و پا ريه و قلب مي‌شود. بعضي از تعميركاران برق ناآگاهانه از اين خاصيت استفاده كرد و با پشت دست وجود برق در يك سيم را آزمايش مي‌كنند كه انجام اين كار خطرناك بوده و در صورت مناسب بودن شرايط محيط مانند مرطوب بودن زير پاي كارگران باعث ايجاد حوادث جبران ناپذير مي‌گردد.

4ـ تجزية خون:

 با توجه به اينكه حجم زيادي از بدن انسان را خون تشكيل مي‌دهد، موقع عبور جريان برق از بدن، خون با داشتن املاح و مواد معدني و مواد آلي مختلف، همانند يك نوع الكتروليت عمل كرده و يونيزه مي‌شود كه اين عمل باعث بي‌نظمي در ضربان قلب و در نتيجه ايجاد اختلال در سيستم تنفسي مي‌شود و چنانچه جريان برق زياد بوده و به مدت طولاني ادامه يابد، باعث مرگ فرد برق گرفته مي‌شود.